Bağımlılık, bir bireyin herhangi bir maddeye, duruma ya da davranışa karşı kontrolü kaybetmesidir. Bağımlı olan bireyler yaptıkları eylemlerin kötü sonuçları olduğunu bilseler de bunları yapmaktan vazgeçemezler. Zaten bağımlılığın en tehlikeli olduğu ve nöropsikolojik bir problem olarak kabul edilmeye başlandığı nokta da budur. Birçok birey bağımlılığı yalnızca uyuşturucu maddelerle ilgili bağımlılıktan ibaret sansa da aslında durum böyle değildir. Birçok bağımlık türü bulunur.
Bağımlılık Türleri Nelerdir?
Bağımlılık türleri oldukça fazladır. En çok görülen bağımlılıklar şu şekilde sıralanabilir:Uyuşturucu Bağımlılığı
En çok bilinen bağımlılık türü olan uyuşturucu bağımlılığı, oldukça tehlikelidir. Uyuşturucu bağımlısı olan bireyler kokain, eroin ve metamfetamin gibi birçok maddeye karşı aşırı duyarlı ve istekli hale gelebilirler. Uyuşturucu bağımlılığı yalnızca yasa dışı yollarla elde edilen maddelerle değil yasal yollarla edinilen ilaçlarla da gerçekleşebilir.
Özellikle de Amerika Birleşik Devletleri gibi ülkelerde sağlık sisteminin istismara çok açık olması ve morfin gibi ilaçların çok kolay bir şekilde elde edilmesi bireylerin bu ilaçlar aracılığıyla uyuşturucu bağımlısı olmasına sebep olmaktadır. Uyuşturucu bağımlılığı bireyin hem fiziksel hem psikolojik sağlığını çok kısa bir süre içerisinde mahvedecek kadar tehlikelidir.
Yeme Bağımlılığı
Birçok kişi kilo probleminin yalnızca irade sorunu ile ilişkili olduğunu zannetse de aslında yeme bağımlılığı olarak bilinen bir bağımlılık türü de bulunur. Yeme bağımlısı olan bireyler yemek yeme davranışının kendilerine zarar verdiğinin farkında olsalar da bu durumu durduramazlar. Buna ek olarak yeme bağımlılığı bir bireyin aç olmamasına ve hatta yemek yerken rahatsız hissetmesine rağmen bile yemek yemeye devam etmesine sebep olabilir. Genellikle şeker hastalığı gibi fiziksel etkenlerden ya da dürtü kontrol bozukluğu gibi psikolojik etkenlerden dolayı meydana gelir.
Tütün Bağımlılığı
Tütün bağımlılığı genellikle sigaraya ve nikotine karşı geliştirilen bağımlılık ile ilgilidir. Tütün bağımlılığı, başta ülkemiz olmak üzere birçok ülkenin en büyük problemlerinden bir tanesidir. Tütün bağımlılığının altında hem fiziksel hem psikolojik nedenler yatabilir. Tütün bağımlılığının fiziksel nedeni nikotindir. Nikotin sayesinde mutluluk hormonu olarak bilinen dopamin hormonu yoğun bir şekilde salgılanmaya başlar. Bu durum da bireyin anlık bir mutluluk ve tatmin olma duygusu hissetmesine sebep olur.
Sigara içmenin altında yatan bazı psikolojik nedenler de bulunur. En sık karşılaşılan psikolojik neden bireyin ebeveynleri gibi rol model aldığı kişilerin de sigara içmesidir. İnsan, özellikle de küçük yaşlarda çevresinde bulunan ve rol model aldığı kişilerin yaptığı davranışları doğru olarak kabul eder ve bu davranışları yapmaya özenir. Bu yüzden özellikle de ebeveynleri tütün bağımlısı olan bireylerin büyük bir çoğunluğu erişkinlik dönemlerinde sigara gibi tütün ürünlerini kullanmaya başlarlar.
Aşk Bağımlılığı
Kulağa ilginç gelse de aşk bağımlılığı olarak adlandırılan bir bağımlılık türü de bulunur. Genellikle kaygılı bağlanma gibi davranışsal bozukluklar ile ilgili olan aşk bağımlılığı, bireyin hayatında partner olarak benimseyeceği biri olmadığı zamanlarda psikolojik bir düşüş yaşamasına yol açar. Aşk olarak adlandırılan duyu bireyin yoğun bir şekilde dopamin ve oksitosin salgılamasına sebep olur. Bu hormonlar bireyin iyi hissetmesine yol açtığı için aşık olmak ve bir partner ile etkileşime geçmek bağımlılık haline gelebilir.
Hormonal durumlara ek olarak aşk bağımlılığı psikolojik etkenlerle de ortaya çıkabilir. Bireyin yeterince sevgi ve psikolojik destek görememesi çareyi sürekli olarak romantik ilişkilerde bulmasına sebep olabilir. Buna ek olarak özellikle de ebeveynlerle yaşanan çocukluk travmaları da aşk bağımlılığına sebep olabilir. Aşk bağımlısı olan bireyler partnerlerinin en ufak olumsuz davranışlarında bile anksiyete krizlerine girebilir ya da bekar oldukları dönemlerde derin bir depresyon yaşayabilirler.
Sosyal Medya Bağımlılığı
Sosyal medya bağımlılığı günümüzde çok sık görülmeye başlanan bir bağımlılık türüdür. Sosyal medyada çok fazla vakit geçirilmesine sebep olabilen sosyal medya bağımlılığı, kontrol altına alınmazsa bireyin gündelik aktivitelerini bile gerçekleştirmesine engel olabilir. Sosyal medya bağımlılığının da hem psikolojik hem fiziksel nedenleri bulunur.
Sosyal medya bağımlılığının fiziksel nedeni platformlarda yer alan içeriklerin anlık bir dopamin artışına sebep olmasıdır. Psikolojik nedeni ise bu mecralarda yer alan içeriklerin oldukça kolay erişilebilir ve bağımlılık yapacak şekilde hazırlanmasıdır. Buna ek olarak sosyal medya ünlülerinin hayatlarını çok özendirici bir şekilde yansıtmaları gibi durumlar da sosyal medya bağımlılığına sebep olabilir.
