Davranış terapisi, psikoloji alanında kullanılan en kapsamlı terapi yöntemlerinden bir tanesidir. Davranışçı terapi kapsamında bireyin davranışlarını neden yaptığını anlaması gibi önemli konulara yönelik teknikler kullanılır. Oldukça etkili bir terapi yöntemi olan davranış terapisi birçok psikolojik bozukluğun tedavisinde kullanılır.
Bilişsel Davranışçı Terapi Hangi Hastalıklarda Kullanılır?
Bilişsel davranışçı terapinin kullanıldığı psikolojik hastalıklar şu şekilde sıralanabilir:
Yeme Bozuklukları
Yeme bozuklukları bir bireyin hem psikolojik hem fiziksel sağlığını etkileyecek önemli hastalıklardır. Yeme bozuklukları kapsamında bireyin yeme krizlerine girmesi ya da kendini aç bırakması gibi çeşitli durumlar söz konusu olabilir. Birçok birey yeme bozukluğunun manken hastalığı olarak bilinen hastalıktan ibaret olduğunu sansa da durum aslında böyle değildir. Manken hastalığında birey yemek yedikten sonra kendini kusmaya zorlar. Bu hastalık sık görülen bir yeme bozukluğudur ama bunun dışında yeme bozuklukları da bulunur. Yeme bozukluğunun altında genellikle bireyin kilosu yüzünden zorbalık görmesi gibi nedenler yatar. Bu nedenleri anlamak ve yeme bozukluğunun bu nedenlere bağlı olduğunu kabul etmek, problemin çözülmesi için çok önemlidir. Yeme bozukluğunun sebebinin anlaşılması ve tedavi edilmesi için bilişsel davranışçı terapiye başvurulabilir.
Bağımlılıklar
Bağımlılık denildiği zaman birçok bireyin aklına yalnızca alkol ve uyuşturucu gibi maddelere karşı geliştirilen bağımlılıklar gelir. Alkol ve uyuşturucu bağımlılığı gibi somut bağımlılıklar elbette ki çok tehlikelidir ve ölümcül bile olabilir. Ancak bağımlılıklar yalnızca alkol ve uyuşturucu bağımlılığından ibaret değildir. Yemeğe, alışverişe, bir konuya ve hatta bir insana bile bağımlı olmak mümkündür. Her bağımlılık uzun vadede bireyin yaşam kalitesini ve psikolojik sağlığını etkiler. Bağımlılık tedavisinde kullanılan en etkili yöntemlerden bir tanesi bilişsel davranışçı terapidir. Bilişsel davranışçı terapi esnasında bağımlılıktan mustarip olan bireyin neden bağımlılığa sahip olduğu ve bağımlılıktan dolayı sergilediği davranışlar analiz edilir. Bu analizler doğrultusunda etkili teknikler kullanılarak tedavi süreci başlatılır.
Depresyon
Depresyon, bir bireyin yaşam kalitesini hem fiziksel hem ruhsal anlamda çok fazla düşürebilir. Bazı durumlarda depresyon büyük bir travmatik olaydan sonra görülürken bazı durumlarda ise yakın geçmişte herhangi bir olumsuz olay yaşanmamasına rağmen görülebilir. Aslında depresyonda olan birey yakın geçmişte herhangi bir olumsuz deneyim yaşamamış olsa bile bazı sebeplerden dolayı depresyona girmiştir. Bu noktada devreye bilişsel davranışçı terapi girer. Bilişsel davranışçı terapi sayesinde bireyin belki de yıllardır paylaşamadığı ve onu travmatize eden durumlar anlaşılabilir. Bu durumların birey ve psikoloğun iş birliği ile anlaşılabilmesi tedavi sürecinin başlamasına yardımcı olur. Davranış terapisi esnasında bireyin depresyondan kurtulması için birçok etkili teknik kullanılabilir.
Anksiyete
Anksiyete ya da bilinen diğer adı ile kaygı bozukluğu, bireyin endişe gibi olumsuz duyguları çok yoğun ve hatta sürekli olarak hissetmesine sebep olabilir. Anksiyeteden mustarip olan bireyler toplumun içerisine karışmak gibi gerekli ve birçok birey için zorlayıcı olmayan durumlarda bile zorluk çekerler. Anksiyeteyi nispeten iyi bir şekilde yöneten ve toplumla olan ilişkisini kesmeyen bireyler ise olayı içe dönük bir şekilde savunma mekanizmaları geliştirerek durumun üstünü örterler. Durumun üstünü örtmek kısa vadede iyi bir çözüm gibi görünse de aslında bir çözüm bile değildir. Anksiyeteyi gizlemek ve durumun üstünü örtmeye çalışan bireyler uzun vadede kalıcı zararlar görebilirler. Anksiyetenin etkili bir şekilde tedavi edilmesi için kullanılan önemli yöntemlerden biri davranış terapisidir. Davranış terapisi sayesinde bireyin anksiyete bozukluğuna sahip olmasına yol açan durumlar ele alınır ve kaygılı düşünce tarzı değiştirilebilir. Bilişsel davranışçı terapi esnasında anksiyetenin önemli sonuçlarından biri olan yersiz ve aşırı olumsuz düşüncelerin derinine inilir ve bireyin daha olumlu bir şekilde düşünmesi sağlanabilir.
Uyku Bozuklukları
Uyku bozuklukları bazı vakalarda psikolojik sorunun nedeni iken bazı vakalarda ise psikolojik sorunlar sonucunda ortaya çıkar. Her iki durumda da uyku bozukluğunun nedenlerinin ele alınması ve etkili yöntemlerle tedavi edilmesi gerekir. Uyku bozukluğunun altında psikolojik bir bozukluk yani davranış bozukluğu yatıyorsa devreye davranış terapisi girebilir. Bilişsel davranışçı terapi sayesinde bireyin uykuya dalmakta güçlük çekme ya da kaliteli bir uyku çekememe gibi problemleri çözülebilir. Ancak uyku bozukluğunun sebebi magnezyum eksikliği gibi fiziksel bir sebep ise davranışçı terapinin değil ilaç tedavileri gibi yöntemlerin kullanılması gerekir.
Obsesif Kompulsif Bozukluk
Obsesif kompulsif bozukluk, oldukça tehlikeli bir psikolojik hastalıktır. Obsesif kompulsif bozukluk birçok farklı şekillerde görülebilir. En çok görülen obsesyon çeşitleri temizlik takıntısı, bir bireye karşı duyulan takıntı ve tekrar eden davranışlardır. Bu kapsamda bireyin takıntı duyduğu konuya dair sergilediği hareketler yüzünden hem soyut hem soyut alanda kendi hayatından ve sosyal çevresinden izole olması söz konusu olabilir. Obsesif kompulsif bozukluk genellikle çocukluk dönemlerinde yaşanan travmatik bir olay gibi önemli nedenlerden dolayı ortaya çıkar. Bu nedenlerin analiz edilmesi için davranış terapisi teknikleri kullanılabilir. Buna ek olarak davranış terapisi esnasında bireyin obsesif davranışlarını değiştirmesine yardımcı olunur.
Davranış Terapisi Teknikleri Nelerdir?
Davranış terapisi kapsamında kullanılan çok fazla teknik bulunur. En çok kullanılanlar şu şekilde sıralanabilir:
Rol Yapma
Davranış terapisi ya da bilinen diğer adıyla bilişsel davranışçı terapi, adından da anlaşılabileceği üzere çeşitli davranışları değiştirmek için kullanılır. Bazı davranışların değiştirilebilmesi için olası senaryoların canlandırılması ve psikolog ile danışanın rol yapması, çok etkili bir yöntemdir. Örnek olarak sosyal kaygıdan dolayı bir konuşma yapmakta zorlanan bir birey olası senaryoları terapisti ile birlikte canlandırarak rol yapabilir. Bu sayede bireyin davranışını değiştirmeyi öğrenmesi mümkün hale gelir.
Günlük Tutma
Günlük tutma, bilişsel davranış terapisi de dahil olmak üzere birçok psikolojik tedavide kullanılan bir tekniktir. Günlük tutmak bir bireyin duygu ve düşüncelerini somut hale getirmesine ve bunlara etkili bir şekilde yoğunlaşmasına yardımcı olur. Davranış terapisi kapsamında günlük tutan birey, duygularını ve düşüncelerini terapisti ile birlikte analiz edebilir. Bu analizler bireyin olumsuz duyguları neden hissettiğini ve davranışlarının altında yatan tetikleyici sebepleri anlamasına yardımcı olur. Böyle bir durum da bireyin davranışlarını değiştirmesi konusunda oldukça önemli ve hatta gereklidir. Buna ek olarak birey, istemiyorsa günlüğü terapisti ile okumak zorunda da değildir. Günlüğü tek başına okuyarak da önemli bir ilerleme kaydedebilir.
Maruz Kalma
Davranış bozukluklarının altında yatan ana sebeplerden biri, bireyin rahatsız olduğu duygu, durum ve düşüncelerden çok fazla kaçmasıdır. Böyle bir kaçış kısa vadede faydalı gibi görünse de uzun vadede psikolojik bozukluklara yol açabilir. Davranış terapisi kapsamında kullanılan maruz kalma yönteminde birey, kaçmak istediği durum, duygu ve düşüncelere maruz bırakılır.
Örnek olarak temizlik hastası bir bireyin kirli bir ortamda bir süre boyunca oturmaya çalışması, maruz kalma tekniğinin etkili bir şekilde kullanılmasını sağlar. Bu maruz kalma durumu sorunu çözmek için ilk ve en önemli adımın atılmasını sağlar. Uzman psikologlara göre bireylerin kaçındıkları şeyler, kaçındıkları sürece çok daha korkutucu ve tetikleyici hale gelir. Maruz kalma tekniği de tam olarak bu düşünce doğrultusunda bireyin tedavi edilmesini sağlar.
