Kurtarıcı kompleksi, psikoloji biliminde kurtarıcı sendromu ve mesih kompleksi olarak da bilinir. Bu kompleks adından da anlaşılabileceği üzere bireyin bir kurtarıcı rolü üstlenmesine sebep olur. Çocukluk travmaları gibi birçok farklı sebebi bulunabilen kurtarıcı kompleksi bireyin hem kendi hem çevresindeki bireylerin sınırlarını ihlal etmesine, gereksiz bir şekilde şövalye gibi davranmasına ve kontrolcü tavırlar sergilemesine sebep olabilir.
Kurtarıcı Kompleksi Neden Olur?
Kurtarıcı kompleksinin nedenleri duruma göre değişkenlik gösterebilir. Ancak genel olarak kurtarıcı kompleksine neden olabilen durumlar şu şekilde sıralanabilir:Ebeveynlerle Kurulan Yanlış İlişkiler
Ebeveynlerle kurulan yanlış ilişkiler birçok psikolojik sorunda olduğu gibi kurtarıcı kompleksi için de tetikleyici olabilir. Özellikle de çocukluk yıllarında ebeveynlerinin sorumsuz davranışları ile karşılaşan onlara ebeveynlik yapmak zorunda kalan ve zaman zaman ebeveynleri arasında kurtarıcı ya da arabulucu rolü üstlenen bireyler istemsiz bir şekilde de olsa hayattaki rollerinin bu olduğuna inanabilirler. Bu durum bireyin ilerleyen yaşamında çevresindekiler için de tıpkı çocukluk yıllarında olduğu gibi ebeveynlerine davrandığı gibi kurtarıcı gibi davranmasına sebep olabilir.
Şizofreni ve Bipolar Bozukluk Gibi Sağlık Problemleri
Şizofreni, bireylerin gerçeklikten ayıramayacakları sanrılar görmelerine sebep olabilir. Bu sanrılar esnasında kendisine kurtarıcı rolünün yüklenmesi gibi durumlar söz konusu olursa birey gerçekten de bir kurtarıcı olduğuna inanarak çevresindeki herkese böyle davranabilir. Bipolar bozukluk da hipomani dönemlerinde duygusal dalgalanmaların etkisi ile kurtarıcı rolünün üstlenilmesine ve hatta bu konuda aşırı kontrolcü davranılarak sınırların aşılmasına sebep olabilir.Bağımlı Kişilik Bozukluğu
Bağımlı kişilik bozukluğu genellikle kaygılı bağlanma gibi sağlıksız bağlanma türleri ile ilişkili olan bir durumdur. Bağımlı kişilik bozukluğu bazı bireylerin kurtarıcı kompleksi ile karşı karşıya kalmalarına da sebep olabilir çünkü sağlıksız ve bağımlılık seviyesine ulaşan bağlar kuran bireyler karşılarındaki insanlara kurtarıcı gibi ilahi bir tavır sergilerlerse onlar tarafından terk edilmeyeceklerini düşünebilirler.
Kontrolcü Olmak
Kurtarıcı kompleksi bazen yalnızca kontrolcü olmanın sonucunda da ortaya çıkabilir. Çevrelerine karşı çok fazla kontrolcü olan bireyler her şeyin kendi doğrularına göre ilerlemesini istedikleri için olaylara sürekli olarak kurtarıcı rolü üstlenerek müdahale edebilirler.Kalıplaşmış ve Empoze Edilen Düşünceler
Kulağa ilginç gelse de kalıplaşmış ve empoze edilen düşünceler de kurtarıcı kompleksine sebep olabilir. “Yardım sever ol.” ya da “Önce başkalarını düşün.” gibi empoze edilen yanlış ve kalıplaşmış düşünceler bireylerin yersiz ve sağlıksız bir şekilde kurtarıcı rolü üstlenmelerine sebep olabilir. Buna ek olarak kurtarıcı kompleksi kadınlarda erkeklere oranla daha fazla görülen bir durumdur ve bu durumun temel sebebi de dünya genelinde kalıplaşmış olan cinsiyetçi ve kadınları gereksiz fedakarlığa iten düşüncelerdir.
Kurtarıcı Kompleksinin Belirtileri
Sınır Çizememek
Normal şartlarda sağlıklı bir insanın hayatındaki herkese karşı bazı sınırlarının olması gerekir çünkü sınırlar kişiseldir ve diğer insanlarla ilgisi yoktur. Elbette ki insanlara karşı çizeceğiniz sınırlar o insanın sizin için ne ifade ettiğine ve hayatınızdaki yerine göre değişebilir ama her insana karşı sınırlarınızın olması gerekir. Kurtarıcı kompleksi yaşayan biriyseniz insanlara karşı sınır geliştiremezsiniz çünkü sürekli olarak kurtarıcı rolü üstlenirken sınır çizmek mümkün değildir. Örnek olarak size saygısızlık ederek sınırlarınızı ihlal eden bir arkadaşınızın çıkarları için hala çabalıyor olmanız kurtarıcı kompleksinin bir sonucu olabilir.Hayır Diyememek
İnsanlara sürekli olarak olumlu yanıt vermek ve her isteklerini karşılamak tamamen gerçek dışı ve normal olmayan bir durumdur. Hayır diyememek hem sınır çizememe hem kurtarıcı kompleksi ile bağlantılıdır. Çevrenizdekilere hayır deme konusunda zorlanıyorsanız farkında olmadan kurtarıcı rolünü üstlenmiş ve bunu bir kompleks haline getirmiş olabilirsiniz.Kimliği Yardımcı ya da Fedakar Gibi Sıfatlarla Tanımlamak
Elbette ki yardımsever bir insan olmak oldukça sağlıklı ve hatta olumlu bir durumdur. Ancak kendinizi tanımlarken kullandığınız sıfatlar yalnızca yardımcı ya da fedakar gibi kurtarıcı kompleksine ilişkin sıfatlarsa bu normal değidir. Hayattaki görevinizin insanlara yardım etmek ya da fedakarlık yapmak gibi durumlar olduğunu düşünmek demek kurtarıcı kompleksiniz olduğu anlamına gelebilir.
