Sosyal Kıyaslama Tuzağı: Kıyaslama Yapmak Neden Bu Kadar Kötü?

Sosyal kıyaslama, bir bireyin çevresinde bulunan diğer bireyler ile kendisini somut olmayan bir yarış içerisine sokmasıdır. Sosyal kıyaslama tuzağı, ünlü psikolog Leon Feistinger tarafından ortaya atılmış bir kuramdır. Sosyal kıyaslama, bireylerin içine çok küçük yaşlarda ve aile ortamında bile işlenebilir. Ebeveynlerin çocukları arasında kıyaslama yapmaları, tehlikeli sosyal kıyaslama örneklerinden bir tanesidir. Bu tür olaylara çok maruz kalan ya da bazı etkenler ile tetiklenen bireyler sürekli olarak kendilerini başkaları ile kıyaslama hatasına düşerek psikolojik açıdan sorunlar yaşayabilirler.

Sosyal Kıyaslama Örnekleri Nelerdir?​

Sosyal kıyaslama kuramını daha iyi anlamak için bunun örneklerine göz atmak gerekebilir. Özellikle de gündelik hayatta karşımıza çıkabilecek sosyal kıyaslama örnekleri ile bu kuramı daha iyi anlayabilir ve tehlikenin farkına varabiliriz. Sosyal kıyaslama örnekleri şu şekilde sıralanabilir:

Ebeveynler Tarafından Yapılan Sosyal Karşılaştırma​

Sanılanın aksine sosyal kıyaslama, yalnızca bireyin kendisine uyguladığı bir davranış değildir. Sosyal kıyaslama durumu dış etkenler ve diğer kişiler aracılığıyla da söz konusu olabilir. Bunun en büyük örneklerinden bir tanesi ebeveynler tarafından yapılan sosyal karşılaştırmadır. Ne yazık ki bazı ebeveynler çocuklarını birbirleriyle kıyaslama hatasına düşebilirler.

Örnek olarak “Abin/kardeşin çok uslu ama sen değilsin.” gibi zararsız gibi görünen söylemler bile sosyal kıyaslama kapsamındadır. Ebeveynlerin çocuklarına bir şeyler söylerken ve bazı şeyleri öğretmeye çalışırken onları kardeşleri de dahil olmak üzere kimseyle kıyaslamamaları ve ileteceklerini doğrudan iletmeleri gerekir. Ebeveynler taraıfndan yapılan sosyal karşılaştırma, bireyin kendisini erişkinlik hayatında kardeşleri de dahil olmak üzere herkese ile kıyaslamasına sebep olabilir.

Sosyal Medya Platformları Üzerinden Yapılan Sosyal Karşılaştırma​

Günümüzde sosyal kıyaslama çok daha popüler ve tehlikeli hale gelmesinin temel sebeplerinden bir tanesi sosyal medya platformlarıdır. Sosyal medya platformlarında sizinle aynı şartlarda yaşamayan, adını bile doğru düzgün bilmediğiniz ve hakkında herhangi bir fikir sahibi olmadığınız insanların hayatlarına bile şahit olabilirsiniz. Bu şahit olma durumu sosyal karşılaştırma içerisine girmenize sebep olabilir. Örnek olarak insanların eğlendikleri anları paylaştıkları içeriklere bakarken aklınızdan “Ben neden evdeyim?” gibi düşünceleri geçirmeniz, sosyal kıyaslamadır.

Fiziksel Özelliklerin Kıyaslanması​

Kulağa ilginç gelse de fiziksel özelliklerin kıyaslanması da sosyal karşılaştırma dahilindedir. Çevrenizde bulunan insanların doğuştan ya da sonradan elde ettikleri bazı fiziksel özellikleri kendi fiziksel özellikleriniz ile karşılaştırıyorsanız bu durum bir sosyal kıyaslama içerisinde olduğunuzu gösterir. Buna ek olarak sosyal kıyaslama aşağı ve yukarı sosyal kıyaslama olmak üzere ikiye ayrıldığı için fiziksel özelliklerinizi bir diğer insanın fiziksel özelliklerinden daha üstün (!) görmeniz de sosyal kıyaslamadır.

Romantik İlişkilerin Kıyaslanması​

Psikolojik olarak ve ilişkinizin sağlıklı bir şekilde ilerlemesi açısından yapabileceğiniz en hatalı davranışlardan bir tanesi sahip olduğunuz romantik ilişkiyi başka insanların ilişkileri ile kıyaslamaktır. Örnek olarak x çiftin çok romantik anlar yaşadığını görmeniz ve partneriniz ile kötü bir dönem geçirdiğiniz için kendinizi onlarla kıyaslamanız oldukça tehlikeli bir sosyal kıyaslama örneğidir. Romantik ilişkilerde söz konusu olan sosyal kıyaslama, ilişkinin sonunu bile getirebilir çünkü her ilişki kendine özeldir ve farklı dinamiklere sahip olabilir.

Başarı Konusunda Kıyaslama Yapmak​

Ne yazık ki insanların büyük bir çoğunluğu başarı konusunda kendilerini başka bireylerle kıyaslarlar. Bu durum sosyal karşılaştırmanın büyük ve tehlikeli örneklerinden bir tanesidir. Eğitim ya da iş hayatı gibi başarı kavramları ile ilişkili olan alanlarda kendinizi başkaları ile kıyaslamak, kendinize haksızlık etmektir. Unutmayın ki yaşadıklarınız, sahip olduğunuz özellikler ve bakış açınızla diğer herkesten eşsizsiniz ve bu yüzden kendinizi başkaları ile kıyaslamak da oldukça yersizdir.