Stres Yönetiminin Gizli Anahtarı: Duygusal Esneklik Nedir ve Nasıl Geliştirilir?
Duygusal esneklik ya da bilinen diğer adı ile resilience, zorluklar gibi ekstrem durumlara uyum gösterme yeteneğidir. Psikoloji bilimine göre her insan az ya da çok da olsa duygusal esnekliğe sahiptir. Ancak duygusal esnekliğin seviyesi kişiden kişiye göre değişkenlik gösterebilir. Duygusal esneklik bir bireyin olumsuz da olsa duygu ve durumları kabullenme ya da farklılıklara karşı ön yargılarını bastırma becerisi gibi önemli becerilerini etkiler. Amerikan Psikoloji Derneği’ne göre duygusal esneklik, zorlu olaylara psikolojik açıdan uyum sağlamaktır.
Duygusal Esneklik Nasıl Geliştirilir?
Duygusal esnekliğinizi geliştirmek için şu önerileri dikkate alabilirsiniz:
Duygularınızı Adlandırın ve Kabullenin
Duyguları adlandırmak ve kabullenmek, duygusal esnekliğe sahip olmak için çok önemlidir. Steven Hayes’e göre duyguları adlandırmak ve kabul etmek birçok psikolojik soruna iyi gelebilecek ve herhangi bir psikolojik sorun söz konusu olmasa da psikolojik sağlığı koruyabilecek bir davranıştır. Örnek olarak kaygılı hissediyorsanız kendinize bu duygunun kaygı olduğunu itiraf etmeniz ve durumu kabul etmeniz gerekiyor. Unutmayın ki duyguları kabullenmemek ve adlandırmamak, kısa vadede faydalı gibi görünse de uzun vadede duygusal esneklik de dahil olmak üzere birçok şeyi kaybetmenize sebep olabilir.
Öz Şefkate Sahip Olmaya Çalışın
Öz şefkat, bir insanın kendisini sevmesi ve kendisine karşı anlayışlı olmasıyla ilgilidir. Öz şefkate sahip olan bireyler olumsuz duygu ve durumlar karşısında kendilerini suçlamak ve zorbalamak yerine şefkat gösterirler. Öz şefkat, bireyin kendisine tıpkı çevresinde bulunan ve çok sevdiği bir insana yaklaşır gibi şefkatli ve özenli bir şekilde yaklaşmasıdır. Duygusal esnekliği geliştirmenin en etkili yollarından bir tanesi öz şefkate sahip olmak ve bu duyguyu arttırmaktır. Unutmayın ki öz şefkate sahip olduğunuz müddetçe olumlu ya da olumsuz fark etmeksizin hayatın getirilerine ve kendi özelliklerinize uyum sağlayabilirsiniz.
Çevrenizden Destek Alın
University of California tarafından yapılan araştırmalara göre bir insanın sosyal bağlar kurması ve çevresindeki bireyler tarafından destek görebilmesi stres hormonlarını azaltan ve psikolojik sağlığı %25 oranında iyileştirebilen bir durumdur. Stres seviyeleriniz azaldıkça ve psikolojik sağlığınız iyileştikçe çevrenizden de aldığınız desteğin de etkisiyle duygusal esnekliğinizi geliştirebilirsiniz. Özellikle de yanındayken rahat hissettiğiniz, sizi sevdiğine inandığınız ve güvendiğiniz bireylerden destek alarak hem duygusal esnekliğinizi hem psikolojik sağlamlığınızı geliştirebilirsiniz.
Gerçekçi Olmayan Beklentilerden Uzak Durun
Duygusal esneklik aslında yalnızca duygularla ilgili değil aynı zamanda mantıkla da ilgilidir. Duygusal esnekliği gelişmiş olan bireyler gerçekçi olmayan ekstrem beklentiler içerisine girmezler. Örnek olarak insanlarla muhteşem ilişkiler kurmak gibi yalnızca sizin kontrolünüz dahilinde olmayan ve pek de gerçekçi olmayan beklentilerden uzak durmak gerekir. Bu tür beklentiler yerine daha gerçekçi beklentilere sahip olmak ve bunları planlayarak hedef haline getirmek, duygusal esnekliğinizi geliştirmenize ve genel olarak hayatta daha doğru adımlar atmanıza yardımcı olacaktır.
Her Şeyin Sizin Kontrolünüzde Olmadığını Kabullenin
Duygusal esnekliği yüksek olan bireylerde görülen ortak özelliklerden bir tanesi “Her şey benim kontrolümde olamaz.” düşüncesine sahip olmalarıdır. Hayatta sıfatınız ve statünüz her ne olursa olsun her şey sizin kontrolünüzde olamaz. Özellikle de hayatın olağan akışında meydana gelen trajik olaylar ve diğer insanların düşünceleri ya da davranışları gibi şeyleri kontrol etmeniz pek mümkün değildir. Bunun farkına varmak oldukça zorlayıcı olsa da belki de hayatınızın sonuna kadar duygusal esnekliği yüksek olan bir insan olmanızı sağlayabilir çünkü değiştirilemeyecek şeyleri kabullenmek demek olumsuzluklara ve ulaşılamayan hedeflere de uyum sağlamak anlamına gelir.
Esnek Bir Düşünce Tarzını Benimseyin
Duygusal esnekliğin en temel prensiplerinden bir tanesi esnek düşünebilmektir. Esnek düşünebilme yeteneğine sahip olan bireyler onlarla zıt düşen ve belki de değer yargılarına oldukça ters olan durumlar karşısında bile ön yargılı ya da agresif hareketler sergilemezler. Esnek düşünebilme yeteneğine sahip olmak demek farklılıklara ve hayatta meydana gelen değişimlere karşı açık olmak demektir. Bu sayede bireyin en olumsuz durumlarda bile bir süre boyunca olumsuz duygular hissetse de zamanı geldiğinde günlük yaşantısına dönebilmesi mümkün hale gelir. Örnek olarak esnek bir düşünce tarzını benimseyen bireyler onlara yeterince sevgi göstermeyen insanları sorgulamak ya da bu insanlarla uğraşmak yerine bu durumun o kişilerle ilgili olduğunu düşünerek olayları kişiselleştirmezler.
Duygusal Esneklik Neden Bu Kadar Önemli?
Duygusal esnekliğin önemi, psikoloji biliminde de kabul görmüştür. Duygusal esnekliğin önemli olmasının sebebi faydalı getirileri ile ilgilidir. Duygusal esnekliğin önemli olma sebepleri yani getirileri şu şekilde sıralanabilir:
Sağlıklı İlişkiler Kurmaya Yardımcı Olması
Duygusal esneklik, sağlıklı ilişkiler kurma konusunda büyük bir yardımcı olabilir. Duygusal esnekliğin bireyin doğru bir şekilde empati yapabilmesini ve kendi olumsuz duygularını da daha iyi bir şekilde yönetebilmesini sağlaması, sağlıklı ilişkiler kurmaya yardımcı olur. Örnek olarak duygusal esnekliği yüksek olan bir birey partnerinin yoğun olduğu bir dönemde ilgi onunla vakit geçiremediği için üzülse de bu durumu kişisel hale getirmez ve duygularını kabullenerek doğru bir şekilde yaşar. Duygusal esnekliğe sahip olmayan bireyler ise özellikle de olumsuz duygu ve durumlar karşısında hislerini çok yüksek bir seviyede yaşadıkları ve yansıttıkları için ilişkilerini toksik hale getirebilirler.
Depresyon ve Anksiyete Riskini Düşürmesi
Yapılan araştırmalara göre duygusal esneklik dolaylı bir şekilde kortizol gibi stres hormonlarının düşmesine yardımcı olur. Kortizol gibi stres hormonları depresyon ve anksiyete konusunda tetikleyici olduğu için duygusal esneklik, depresyon ve anksiyeteden uzak durmak açısından da çok önemlidir.
Eğitim ve İş Hayatında Başarı Getirmesi
Kulağa ilginç gelse de duygusal esneklik yalnızca özel ilişkiler için değil eğitim ve iş hayatı için de faydalıdır. Gelişmiş duygusal esnekliğe sahip olan bireyler öz şefkati yüksek olan ve sorun çözme becerileri yüksek olan kişiler oldukları için eğitim ve iş hayatında da başarılar elde edebilirler. Örnek olarak duygusal esneklik, bireyin kendisine çok fazla yüklenmeden çalışmasına ve iş hayatında yaşadığı olumsuzlukları kişiselleştirmeden yoluna devam ederek başarıyı yakalamasına yardımcı olabilir. Bu yüzden duygusal esneklik, iş ya da eğitim hayatında başarılı olabilmek için de çok önemli bir etkendir.
Problem Çözme Yeteneğini Geliştirmesi
Problem çözme yeteneği, bir bireyin hayatta her alanda sorunlarını çözmesine yardımcı olur. Duygusal esneklik bireylerin olumsuz ve ekstrem durumlar karşısında bile duygularını daha iyi bir şekilde kontrol etmelerine ve adapte olmalarına yardımcı olduğu için problem çözme yeteneğinin de gelişmesine yardımcı olur. Stanford Üniversitesi tarafından yapılan araştırmalara göre duygusal esneklik, stres yönetimine yardımcı olduğu için kaygıyı arttıran sorunlar karşısında çözüme ulaşmayı kolaylaştırıyor. Örnek olarak bir kaza söz konusu olduğu zaman duygusal esnekliğe sahip olan bireylerin kaygı, endişe ve korku gibi duyguları kısa bir süre yaşadıktan sonra sorunu çözme amacıyla ambulans çağırmaları gibi sorun çözmeye yönelik davranışlar sergilemeleri, duygusal esnekliğe sahip olmayan bireylerin sorun çözmeye yönelik davranışlar sergilemelerinden çok daha kolaydır. Bu yüzden duygusal esneklik, hayatın her alanında meydana gelebilen problemleri çözmek açısından da oldukça önemlidir.
