Hastalık İnsan Psikolojisini Nasıl Etkiler?
Hasta olduğumuz zaman diliminde ki hissi hemen hemen herkes biliyordur. Mideniz bulanıyor ise bir çok şeyden tiksinebiliyorsunuz. Bazen yalnız kalmak isteyebiliyorsunuz. Öfkeli olabiliyorsunuz, Dışarı çıkmak istemiyorsunuz, hiç bir şey yapmak istemiyorsunuz, sanki depresyona girmiş gibi hissedebiliyorsunuz kendinizi. Neden acaba hasta olduğumuzda böyle hissediyoruz
Bazı fiziksel olarak yaşadığınız hastalıkla alakalı yapamayabilirsiniz bunları örneğin çok ağır hasta olursanız muhtemelen yattığınız için, uzanmanız gerektiği için insanlarla buluşmazsınız ama bazen bunları yapabilme imkânınız varken de yapmaya biliyorsunuz. Yapmayı tercih etmiyorsunuz. Çünkü hastalık psikolojisi içerisindesiniz. Hastalıktan bahsederken ilk akla gelen şey bağışıklık sistemi. Bağışıklık sistemi acaba beyinle ne derecede bu kadar etkili ki psikolojik olarak da davranışlarınıza etkiliyor. Başlangıçta kulağa bu ikisi çok farklı şeylerdir gibi geliyor. Çünkü beyin dediğimiz şey kafatası içerisinde yer alan ve kan beyin bariyerinden oluşan bir bariyerle çevrilen vücutla direk olarak teması olmayan hatta dışarı ile de direkt olarak teması olmayan bir yapıya sahip. Bağışıklık sistemi ile nasıl bir alakası var diyebilirsiniz. Fakat psikologlar ve doktorların açıklamış oldukları verilere göre bağışıklık sistemindeki bazı duygular hasta olduğunuz zaman diliminde sizi normale göre daha az sosyal yapmaya itebilir. Bu konunun evrimsel açıklamaları da var. Hatta hasta olduğunuzda herhangi bir belirti olmamasına rağmen bile sizi daha asosyal yapabiliyor. Hasta oldunuz, vücudunuz bir virüs kaptı ya da kapınızda enfeksiyon var, vücut bunu algılıyor. Bağışıklık sistemi durumun farkında ancak dışarıya herhangi bir belirti göstermiyor ve siz hasta olup olmadığınızı bilmiyorsunuz. Ama aslında hastasınız ve içten yaşadığınız bu süreç hasta olduğunuz için sizi daha az sosyal hale getirebiliyor. Ama siz bunun olduğunu anlamıyorsunuz. Herhangi bir semptomun var olması zorunlu değil Semptom olmasa da hem psikolojik anlamda sizi böyle etkileyebilir aslında hastalık. Lakin aslında psikoloji sanki biraz daha beynimizde alakalı bir şeymiş gibi. Neden beyni bu derecede etkiliyor ki? Halbuki beyin kafatası içerisinde yer alan, kan beyin bariyeri ile kapatılmış, kandaki enfeksiyondan böylece uzak kalması sağlanmış bir izolasyon içerisinde. Bağışıklık sistemi ise vücudu mikroplardan, virüslerden vs. tehlikeli unsurlardan korumak üzerine vücudun gösterdiği tepki ve reaksiyon. Ancak beyin her ne kadar bağışıklık sistemine bu derecede müdahale etmese de olan biteni bilmek ister. Bu yüzden beyin ve bağışıklık sistemi arasında çok özel bir sinir hücresi bulunur. Bu ikisi arasındaki bağlantıyı sağlayan vagus sinir hücresi. Beyniniz bu sinir hücresi aracılığıyla böylece vücudunuzun neresinde bağışıklık sisteminin reaksiyon gösterdiğini anlayabiliyor. Vücudunuz herhangi bir hastalık ile savaşırken bağışıklık sisteminin salgıladığı sitokinleri tespit eder bu Vagnus sinir hücresi ve bunu beyinle paylaşır. Beyinde böylece olan biteni anlar. Bu duruma yönelik tedbir almaya başlar. Bundan dolayı bağışıklık sistemi davranışları etkiler. Çünkü beyinle arasındaki bağdan dolayı, bağlantıdan dolayı, beyninde haberi oluyor bu durumdan ve beyin tedbir almaya çalışırken sizin davranışlarınızı da kısıtlayabiliyor. Peki, bu bilgi nereden biliniyor?
Hasta olan fareleri inceliyorlar. Bu farelerin bazılarında Vagus sinir hücresinin zarar gördüğü görülüyor ve zarar gören fareler sosyal davranışlarına devam ediyorken, bu sinir hücresi zarar görmemiş olan, sağlam olan, farelerde sosyallik davranışlarında ciddi düşüşler tespit ediliyor. O zaman demek ki buna sebep olan şey bu Vagus sinir hücresi denen hücredir deniyor. Tabi hasta olunca neden beynimiz diğerlerinden bizi uzaklaştırıyor?
Bunun evrimsel bir açıklaması olabilir. Çünkü hasta olduğunuz zaman diliminde başkalarına bulaştırmamanız gerekiyor. Be otomatik olarak sizi asosyal ilan ediyor ve diğer insanlardan uzaklaşmaya başlıyorsunuz. Zevk almıyorsunuz artık onlarla beraber olmaktan. Hasta olduğunuzda ölümcül de bir virüse sahipseniz diğer insanlara kolaylıkla bulaştırabilir, onlarında ölümüne ve hatta hastalığına sebep olabilirsiniz. Evrimsel mekanizma bunun bilincinde ve doğal olarak reaksiyon gösteriyor. Bir yanına da yine yalnız kaldığı için vücudunuz daha fazla enerji topluyor. Bu enerji de virüslerden savaşmanızda daha avantajlı bir hale dönüşüyor. Acaba sadece bağışıklık sistemi çalıştığı zaman insanlar asosyal oluyor mu? Yada sosyal oluyor mu? Böyle bir çıkarım yapabilir miyiz yoksa hastalıkla mı ilişkili miydi?
Bununla alakalı da bir çalışma yapılıyor. Aşı yapılan insanlarda görülüyor ki insanlar daha fazla sosyal oluyorlar. Bağışıklık sistemleri aslında reaksiyon gösteriyor. Daha güçlü hale geliyor. Ama ilginç bir şekilde daha da sosyal bir hale geliyorlar. Bu insanlar hasta değil bu arada. Sadece aşı oluyorlar. Hasta olan insanlarda tam tersi bir etki gösteriyor. Yine 121 kişi üzerine yapılan bir çalışmada da şu görülüyor. Bağışıklık sistemi güçlü olan insanlar daha sosyal oluyorlar. Bunun da yine aynı şekilde evrimsel bir açıklaması var. Bağışıklık sisteminiz güçlü ise sizin üremeniz lazım. E diğer insanlarla daha fazla içli dışlı olmanız lazım. Çünkü siz güçlü bir bireysiniz. Dolayısıyla sizi daha sosyal bir hale getiriyor evrimsel mekanizma. Daha fazla keşif yapıp daha fazla insanla tanışacaksınız. Bu husus da ki araştırmalar hayla sürüyor. Hastalıkla psikoloji arasında bu bağ beyinle bağışıklık sistemi arasındaki bu bağlantı araştırılması devam ediyor. Bu konular neden önemli? Bu konular üzerine yapılan her çalışma, her aydınlatma bizler için klinik alanda önemli bir ipucu sağlıyor ve hasta olan insanlara karşı yaklaşımımızı belki bir nebze de olsa normal insanlara göre daha fazla değiştirebiliyor. İnsanların davranışlarını etkileyen her şeyi incelemek durumundayız. Bir Psikolog’un yapması gereken şey de bu. Yediğiniz besinden uykunuzdan, arkadaşlıklarınızdan, ilişkilerinizden davranışlarınızı etkileyen her şeyi sayabiliriz. Psikolojinin ilgi alanına girer. İnsanı etkileyen, değiştiren her şeyi bilmek istiyorlar.